overweging op 18 september 2016
Ineens was er dan een wapenstilstand in Syrië. En men schijnt zich er aan te houden. Ik denk: waarom nu pas? Kon dat niet eerder. Meer nog: wat maakt twee notoire tegenstanders – de Verenigde Staten en Rusland – nu onverwacht eensgezind op dit punt?
Het is vredeszondag. Het is ieder jaar weer vredeszondag. Dat zal wel zo blijven. Dweilen met de kraan open? Of toch vredeszondag om iedere keer je te herpakken? Elkaar moed inpraten, met elkaar bidden om kracht en inspiratie om iedere keer weer aan vrede te blijven werken? En wat is er verder voor nodig?
De lezingen die we op deze zondag krijgen, zijn niet met het oog op Vredeszondag gekozen. En toch geven ze voldoende stof om over na te denken. De profeet Amos klaagt de economische wantoestanden van zijn tijd aan. Amos weet heel goed dat als je mensen afknijpt, als je er niet voor zorgt dat ‘bed, bad en brood’ voldoende gewaarborgd is, dit meestal onrust, en vaak strijd en oorlog tot gevolgen heeft. Wanneer men aangetast wordt in zijn basisbehoeften, dan gaan mensen reageren. Vaak met kwalijke gevolgen. De vluchtelingen die we op de abdij herbergen herinneren ons er dagelijks aan. Daarom ook hebben wijze mensen na de Tweede wereldoorlog in Duitsland en Frankrijk elkaar opgezocht. ‘Laten we het eens worden over de kolen en de staal die in onze bodem zitten. Dan is een van de aanleidingen van een grote oorlog uit de weg geruimd.’ En zo kwam de Kolen- en Staalgemeenschap, de eerste aanzet van de Europese Unie. Hoeveel gewapende conflicten gaan niet over bodemschatten zoals olie, gas of zeldzame metalen?
Maar er is meer nodig voor vrede. Het is erg mager als vrede verstaan wordt als het ontbreken van oorlog. Vrede is veel meer. Vrede vraagt om een innerlijk proces. Om je met elkaar te verbinden zul je ook van binnen uit je naar elkaar moeten toekeren. Wat de rentmeester in de parabel uit het evangelie doet, is natuurlijk een uitgekookte zet. Mensen paaien met wat schulden kwijtschelden. En dan lijkt het of Jezus het ook nog goedkeurt. Ik weet niet of Hij het goedkeurt. Ik weet wel dat Hij ziet hoe die man heel creatief omgaat met de waarheid en de afspraken. Die creativiteit waardeert Jezus. Hij zegt als het ware: als wij nu eens even uitgekookt en creatief kunnen zijn in het goede, zou het dan niet veel beter gaan met onze dorpen, en met al die mensen die om kleine dingen elkaar het leven zuur maken?
Die creativiteit, zegt Jezus, vraagt wel dat je betrouwbaar bent in het kleine. Je zult dan ook betrouwbaar zijn in het grote. Als je thuis steeds ruzie maakt, hoe kun je dan op je werk leiding geven aan een afdeling? Maar ook het omgekeerde: waar thuis het licht niet uitgaat voordat het weer goedgemaakt is, waar ouders en kinderen goed met elkaar omgaan (met vallen en opstaan), daar is de oefenschool voor meer harmonie in onze samenleving.
Aan de vrede in Syrië en op zoveel andere plekken in onze wereld kunnen wij persoonlijk niet zoveel doen. Vaak zijn de problemen te complex en te groot. Waar we wel iets aan kunnen doen is onze eigen houding, ons eigen praten, ons eigen handelen. Een voorbeeld van deze week. Het ging over de starterswoningen van het plan Rodenburgh. Zij zijn gepland om aan jonge mensen de mogelijkheid te geven in onze dorpen te blijven wonen. Wellicht dat er een of twee woningen ook bestemd worden voor de vluchtelingen. Ik hoorde iemand zeggen: waarom moeten we al die woningen bouwen voor de vluchtelingen. Het is een kleine – uiterst ongenuanceerde – opmerking die weer grotere gevolgen heeft. Wie in het kleine betrouwbaar is, zal dat ook in het grote zijn… Vrede groeit daar waar mensen in begrip en liefde met elkaar omgaan. Vrede vraagt allereerst dat we ons bewust zijn van wat onze woorden en daden kunnen oproepen. De gevolgen van een klein steentje geworpen in een vijver zijn soms verstrekkend.
Vrede verbindt. Soms is het voldoende om, aarzelend wellicht, een hand uit te steken. Die ander met wie we onenigheid hebben te raken. Hij of zij blijkt ook een hand te hebben zoals ik. Is ook een mens, zoals ik. Wie in het kleine betrouwbaar is, zal dat ook in het grote zijn.
Joost Jansen, norbertijn
