Vondst bronzen beeldje (ofwel de zwarte man) uit de Romeinse tijd in Heeswijk in 2009
Lezing door Godfried Scheijvens, archeoloog meldpunt archeologische bodemvondsten op 18 oktober 2023 in de Abdij van Berne.
Onder de titel "Gevonden in Brabants zand"
In oktober 2009 deed een metaaldetector onderzoeker een bijzondere toevallige vondst op een vers geploegde akker in Heeswijk: een grotendeels compleet bronzen beeldje uit de Romeinse tijd.
De bodem in de omgeving van de vindplaats was ernstig verstoord door vroegere grondwerkzaamheden, die werden uitgevoerd tijdens de kanalisering van de rivier de Aa in de jaren dertig van de vorige eeuw. Tijdens deze kanalisering werden een aantal hoger gelegen dekzandruggen afgeschoven naar lager gelegen delen van het landschap. Het beeldje werd gevonden op een nog aanwezig restant van zo’n dekzandrug. In de nabijheid van de vindplaats van het beeldje werd werd door een
“zoekmaat” van de vinder een Romeinse munt, een As (*1), gevonden. De zoekmaat heeft deze munt later aan de vinder van het beeldje geschonken.
Het beeldje stelt een bijna naakte negroïde man voor, staande in de vorm van de zogenaamde contrapposto (* 2) houding met een beker of een kroes in zijn linkerhand en een lendendoek om zijn middel.
Het beeldje heeft een (rest)hoogte van 68 mm. En een (rest)breedte van 35 mm. Mogelijk vormde het beeldje een onderdeel van een metalen standaard ten behoeve van een ronde metalen schaal (een z.g. patera)
Het beeldje is vervaardigd met de zogenaamde “verloren” was methode.
De verloren was methode is een techniek om metalen en glazen voorwerpen te gieten en is de nog altijd meeste bekende techniek om brons te gieten.
De methode is ook wel bekend onder de Franse benaming “a sire perdue” of in de Engelse benaming “lost wax”.
De traditie van kleine beeldjes van zwarte mensen kan worden terug gevoerd tot de stad Alexandrië in Beneden Egypte. Vanaf de derde eeuw voor Christus werden daar kleine terracotta’s van zwarte Afrikanen in Grieks-Hellenistische stijl vervaardigd. In het Romeinse keizerrijk, waar de Grieks-Hellenistische traditie werd voortgezet, kwamen dergelijke kleine beeldjes in het gehele Middellandse zeegebied voor. In Nederland is – voor zover bekend – nog niet eerder dit type beeldje gevonden. Het is vrij aannemelijk dat dit beeldje ergens in het Middellandse zeegebied is vervaardigd
toelichting foto’s:
twee van het depot aan de Waterstraat in ‘s-Hertogenbosch en één van het depot in de voormalige drukkerij van de Abdij. Dit laatste depot is tijdens “Allezielen” open gesteld.
1* een Romeinse munteenheid
2* Contrapposto is een begrip uit de beeldende kunst en betekent letterlijk ’tegenpose’. Bij deze opzet worden menselijke figuren zo neergezet dat het gewicht op één been rust waardoor, afhankelijk van het standbeen, de linker- of rechterzijde van het lichaam wat naar voren komt.
Hiervoor gaf Ronald Louwer, beheerder provinciaal depot bodemvondsten een lezing over de opgravingen op het industrieterrein Retsel in 2009.
